Ken jij die dwingende innerlijke stem, die zich regelmatig laat horen, die jou bekritiseert, die jou duidelijk maakt wat je allemaal moet en je afbreekt? Is hij zo sterk dat je denkt dat jij die stem ‘bent’? We hebben deze stem allemaal. Hij zit vooral in ons hoofd. Het is de stem van de innerlijke criticus.
Niet goed genoeg? Niet slim, mooi, dun, groot, ervaren genoeg? Wat jouw innerlijke criticus je op onzekere momenten ook wijsmaakt; het is tijd om die negatieve stem een halt toe te roepen en plaats te maken voor positieve affirmaties. En de enige die dat kan doen, dat ben jij.
Je innerlijke criticus is die stem in je hoofd die opdoemt wanneer jij je even wat minder sterk voelt. Hij is negatief over jou, denkt dat je dingen niet kunt en maakt je bang voor ‘wat-als’ momenten. Zo voedt je criticus je onzekerheden en brengt ‘ie je in een staat waarin je continu strijdt, maar nooit weet te winnen.
Ik heb de stem regelmatig gehoord en hoor hem nog steeds wel eens, zelfs nu dat ik deze blog aan het schrijven ben. Mijn innerlijke criticus wilt namelijk dat ik een perfecte tekst schrijf. Want stel nou dat het mij niet lukt, dat mijn blog niet leuk gevonden wordt of nog erger dat niemand hem leest?
In de afgelopen jaren heb ik veel geleerd van mijn innerlijke criticus. De eerste stap is erkennen dat er een innerlijke criticus in jou zit die je hoofd af en toe op hol brengt en dan te bekijken wanneer deze stem nu tegen je spreekt. Bewustwording is het allerbelangrijkste, vind je het lastig om dat te doen dan heb ik een tip voor je!
Tip 1: Om hier meer zicht op te krijgen kun je een notitieboekje bij je dragen en daarin, bijvoorbeeld, een week lang bijhouden welke gedachten er in jou opdoemen die je onzeker maken. Die gedachten kunnen uiteenlopen van ‘hij vindt me vast en zeker heel dom’ tot ‘dat gaat je nooit lukken’.
Wees je er overigens wel bewust van dat het niet leuk is om dit soort statements (over jezelf) te lezen. Houd daarom goed in je achterhoofd dat je deze negatieve gedachtes niet opschrijft om ze een podium te geven, maar omdat je je er bewust van wilt worden. Want hoe bewuster je je ervan bent, hoe sneller je kunt kiezen voor een andere gedachte, zoals: ‘ik kan het leren’. Of: ‘misschien moet ik eens vragen wat hij écht van mij denkt’.
Wie is het die oordeelt?
Heb je een week lang deze gedachten bijgehouden, dan is het tijd om ze kritisch door te lezen en te kijken of je er wellicht iemand in kunt herkennen. Iemand van vroeger, of misschien iemand die zich nu in jouw omgeving bevindt. Een ouder, een oma, een schoolmeester van vroeger of een collega. Het kan ook zijn dat je uit de statements kunt afleiden dat een bepaalde gebeurtenis nog een behoorlijke impact op jou heeft. Zeg je bijvoorbeeld vaak tegen jezelf dat je iets niet kunt, dan kan dat voortkomen uit hevige kritiek die iemand op het verleden op jou heeft geuit en die je heilig bent gaan geloven.
Het is het bewustzijn dat oordeelt. Hoe bewuster je bent van wie je bent, hoe zuiverder het oordeel is. Met andere woorden: hoe bewuster je leeft, hoe meer je jezelf ziet zoals je bent. Het veroordelen van de innerlijke criticus valt dan weg. Je ziet jezelf zoals je bent.
Het zuivere oordelen heeft dus te maken met bewust-zijn. Maar we zijn ons maar ten dele bewust van wie we zijn. Dit komt door allerlei ervaringen uit het verleden en overtuigingen die we ons eigen hebben gemaakt. Er is onderweg nogal wat aan ons blijven ‘kleven’.
Zo kan iemand in het verleden tegen jou gezegd hebben wat je voor waar hebt aangenomen. Je bent jezelf vervolgens gaan identificeren met die mening. Zo ben ik nu eenmaal zeg je dan later, niet meer wetende dat het misschien wel niets met jou te maken had.
Als je in zo’n identificatie vast komt te zitten verliest het overzicht over het geheel wat de IK nog meer is. Je voelt het verlies van het contact met het IK als je de oorspronkelijke IK niet meer voelt. In plaats van dat je het geheel ervaart ben je verstrikt in de schaduw, het onbewuste. Dit gebeurt niet één keer maar ontelbare keren. Zo heb je in de loop van jouw leven een huis vol subpersonen opgebouwd.
Tip 2: Het gaat er hierbij niet om dat je een ander (of een bepaalde situatie) de schuld geeft van jouw negatieve gedachtes. Waar het wel om gaat is dat je herkent welke gebeurtenis of ervaring zich ongevraagd in jouw hoofd heeft genesteld en middels jouw innerlijke criticus nog regelmatig van zich laat horen. Zo kun je namelijk ontdekken of er dingen spelen in je leven die je eigenlijk nog helemaal niet verwerkt hebt, terwijl je zelf dacht van wel.
Het is het bewustzijn dat oordeelt. Hoe bewuster je bent van wie je bent, hoe zuiverder het oordeel is. Met andere woorden: hoe bewuster je leeft, hoe meer je jezelf ziet zoals je bent. Het veroordelen van de innerlijke criticus valt dan weg. Je ziet jezelf zoals je bent.
De innerlijke criticus – oordelen vanuit onderbewustzijn
De innerlijke criticus ontstaat in het onbewuste. Op het moment dat je bewust wordt van wie je oorspronkelijk bent, valt de criticus weg. Je wordt dan ‘egoloos’ en ervaart dan een zuivere staat van zijn. De criticus weet niet wie hij is en moet daarom teruggrijpen op dingen uit zijn overtuigingen en herinneringen zoals:
verwachtingen
principes
evaluaties
veroordelingen
Dit oordelen maakt vervolgens de ruimte tussen je oorspronkelijke IK en je overtuigingen groter. Je kunt dit meten bij jezelf met de volgende vragen:
Hoeveel tijd besteed je aan het evalueren van jouw presteren, jouw uiterlijk, jouw herinneringen?
Hoe moeilijk is het om te voldoen aan die standaarden die je gebruikt om jezelf te beoordelen?
Hoe vaak hangt jouw zelfbewustzijn af van jouw idee over goed en fout?
Deze vragen worden gesteld in de rechtbank van het leven. De rechter, de criticus, is onderdeel van jouw onbewuste geest en gaat over ideeën, gedachten, geloof, overtuigingen en het afwijzen op basis daarvan. De criticus is het super ego, het ego masker en de innerlijke rechter. Het is datgene in jou dat constant oordeelt, vergelijkt en jou op waarde schat, afgemeten aan de innerlijke of aangeleerde normen en waarden. Het is tegelijkertijd datgene dat jou veilig houdt als datgene dat jou gevangen zet. De innerlijke criticus is de kracht die constant jouw waarde als mens evalueert en daardoor jouw vermogen om in het nu te leven blokkeert.
Confronteer je innerlijke criticus
Vervolgens is het tijd om de confrontatie aan te gaan met die stem. Je kunt dit zelf proberen, maar het is ook geen gek idee om hierbij hulp te vragen van iemand anders.
Tip3: Vraag hulp bij het confronteren van je innerlijke criticus. Dat kan iemand zijn die dichtbij je staat en die je vertrouwt, maar je kunt ook aankloppen bij een coach die je kan ondersteunen in de confrontatie.
Waar het om gaat is dat je je sterk wapent voor je de confrontatie aangaat. De negatieve stem heeft jou immers al een behoorlijke tijd in zijn greep, die tackel je niet zomaar. Door de negatieve statements van jouw innerlijke criticus te delen met een ander, kun je er samen met die ander van een afstandje naar kijken en wordt het gemakkelijker om er afstand van te nemen.
Ga iedere dag bewust met jezelf in gesprek
Net zoals je in de sportschool niet binnen één dag resultaat ziet, geldt dat ook niet voor de omgang met je innerlijke criticus. Het vergt volharding en geduld om milder met jezelf om te gaan en je negatieve gedachtes te temmen. Wat daarbij helpt, is je elke dag bewust zijn van je innerlijke dialoog. Denk iedere dag bewust na over hoe je deze dag wilt beleven en blik ’s avonds terug op de gedachtes die je gedurende de dag hebt gehad. Hebben die gedachtes positief bijgedragen aan je dag? Of ben je weer erg kritisch geweest op jezelf? Is dat laatste het geval? Straf jezelf daar dan niet voor af, maar wees blij dat je je daarvan bewust bent zodat je het de volgende dag anders kunt aanpakken.
Wat mij heel erg helpt is dat wanneer er een gedachte omhoog komt ik mijzelf afvraag, is dit echt zo Joyce? Vaak kom ik er dan snel achter dat mijn innerlijke criticus weer bezig is geweest
Wat je ook kan doen is iedere dag even kort terug blikken op hoe je met jezelf bent omgegaan, dan wordt het na verloop van tijd ook makkelijker om met meer compassie te leven. En dat zorgt voor meer voldoening, acceptatie en een prettiger leven!
Tot slot nog een paar oefeningen en tips om je innerlijke criticus beter te leren onderscheiden
Oefeningen
Sta eens stil bij wat je innerlijke criticus letterlijk zegt, in spannende situaties. Lijken zijn uitspraken op die van iemand uit je gezin of iemand die je goed kent?
Wat waren favoriete oordelen van vader, moeder, leerkrachten over jou? Zeg je dat nu tegen jezelf?
Wat herinner je over gewoon, onopvallend, bijzonder, speciaal, ijverig, beheerst, emotioneel zijn als kind?
Welke boeken moet je lezen in de vakantie?
Wat zegt hij over hoe je uiterlijk, wat je eet, je gezondheid?
Met wie vergelijkt jouw criticus je met name?
Tips
Probeer in je onderzoek onderscheid te maken tussen de gedachten en de regels van de criticus en gevoelens. Je hebt gevoelens maar je bent ze niet, net zomin als je gedachten.
Realiseer je dat niemand perfect is. En wat doet het jou als dierbaren hun kwetsbaarheid en imperfectie met je delen?
Kijk eens of je regelmatig stil kunt staan bij wat goed gaat, waar je tevreden mee bent, waar je trots op bent.
Als je op een onderdeel in je leven niet slaagt nu, bijvoorbeeld omdat je zonder werk bent, ziek, of zonder relatie, kijk eens naar de gebieden waar je wel geslaagd bent. Bijvoorbeeld als vader, vriendin, vrijwilliger, goede buur.
Kun je wat steun gebruiken bij het herkennen en omgaan met je criticus?
Oordelen, vergelijken, zelfkritiek en zelfafwijzing kunnen alleen getransformeerd worden door jezelf te leren kennen. Door weer kennis te maken met je intentie, je zielsverlangen en je innerlijke dualiteit. Wie ben ik echt en waarom ben ik met mezelf in gevecht?
Tijdens mijn coachsessies staat het zelfbewustzijn centraal en neemt dan de plaats in van de innerlijke criticus. De innerlijke criticus kan ontspannen zodra er een diepgaand besef is van je eigen kracht. Wil jij deze kracht ervaren? Neem dan contact met mij op en dan kijken we samen wat op dit moment jouw coachvraag is en welk traject of sessie we daar voor kunnen inzetten.